سازمان بورس و اوراق بهادار، نهادی حقوقی است که تحت نظارت شورای عالی بورس، وظیفه نظارت بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار، تدوین مقررات جدید و ... را به عهده دارد.
بسیاری از سرمایه‌گذاران ممکن است به علت مشابهت اسمی، بین شرکت بورس اوراق بهادار تهران و سازمان بورس تفکیکی قائل نشوند. به همین منظور در این مقاله به معرفی سازمان بورس و اوراق بهادار و وظایف آن خواهیم پرداخت.
- از این به بعد، گاهی سازمان بورس و اوراق بهادار تهران را به اختصار «سازمان» یا «سازمان بورس» می‌نامیم.
سازمان بورس و اوراق بهادار چیست؟
طبق ماده ۵ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، سازمان بورس و اوراق بهادار یک موسسه عمومی غیر دولتی است که شخصیت مالی و حقوقی مستقلی دارد. سازمان بورس جهت ادامه فعالیت از طریق کارمزدهای دریافتی، سهمی از حق پذیرش شرکت‌ها و سایر درآمدها اداره می‌شود.
تاریخچه سازمان بورس و اوراق بهادار
در سال ۱۳۸۴ و بر اساس قانون بازار اوراق بهادار ایران مصوب همین سال، سازمان بورس و اوراق بهادار از محل وجوه امانی شورای بورس (که نزد سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران بود) تاسیس شد. پس از آن وظیفه نظارت بر ۴ بخش بازار سرمایه ایران به عهده سازمان بورس قرار داده شد.
- بورس اوراق بهادار تهران
- فرابورس ایران
- بورس کالا
- بورس انرژی
البته سازمان بورس در این زمینه تحت نظارت شورای عالی بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند.
شورای عالی بورس و اوراق بهادار چیست؟
شورای عالی بورس و اوراق بهادار، بالاترین رکن بازار اوراق بهادار است و تصویب سیاست‌های کلان را در این بازار به عهده دارد. ریاست این شورا، بر عهده وزیر امور اقتصادی و دارایی است.
- از این به بعد، گاهی شورای عالی بورس و اوراق بهادار تهران را به اختصار «شورا» می‌نامیم.
ارکان سازمان بورس و اوراق بهادار
۱- شورا
- وظیفه شورای عالی بورس و اوراق بهادار، وظایف تعیین شده در ماده 4 قانون بازار است.
- از جمله وظایف شورا می‌توان به نظارت عالیه بر اجرای قانون، تعیین سیاست‌ها و خط مشی بازار و ... اشاره کرد.
۲- هیأت مدیره
- هیأت مدیره سازمان متشکل از 5 عضو است.
- وظایف هیأت مدیره، وظایف تعیین شده در ماده 7 قانون بازار است.
- اعضای هیأت مدیره با پیشنهاد رئیس شورا و با تصویب شورا به مدت 5 سال انتخاب می‌شوند.
- اعضای هیأت مدیره از میان کارشناسان بخش غیر دولتی که امین بوده و دارای حسن شهرت و تجربه در رشته مالی هستند، انتخاب می‌شوند.
۳- رئیس سازمان
- رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، بالاترین مقام اجرایی سازمان است.
- رئیس هیأت مدیره سازمان همان رئیس سازمان است.
- رئیس سازمان با پیشنهاد اعضای هیأت مدیره و تصویب شورا به مدت 30 ماه تعیین می‌شود.
۴- حسابرس (بازرس)
- حسابرس سازمان از بین موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابرسان رسمی، توسط شورا به مدت 1 سال انتخاب می‌شود.
- وظیفه حسابرس یا بازرس، گزارش هر گونه قصور در ارائه اطلاعات موثر بر گزارش حسابرسی از سوی اعضای هیأت مدیره یا عدم رعایت قوانین و مقررات مربوطه است.
وظایف سازمان بورس و اوراق بهادار تهران چیست؟
وظایف سازمان بورس و اوراق بهادار را می‌توان به سه بخش کلی تقسیم کرد:
۱- تدوین مقررات
تهیه و تدوین دستورالعمل‌های اجرایی و آئین‌نامه‌های لازم برای اجرای قانون بازار اوراق بهادار، اولین وظیفه سازمان بورس به شمار می‌آید.
- تصویب اساسنامه بورس‌ها، کانون‌ها و نهادهای مالی
- تصویب بودجه و پیشنهاد انواع درآمدها و نرخ‌های خدمات سازمان (جهت تصویب توسط شورا)
- تصویب سقف نرخ‌های خدمات و کارمزدهای بورس و سایر نهادهای مالی.
۲- نظارت بر اجرا
وظیفه سازمان بورس در نظارت بر اجرای صحیح قانون بازار شامل موارد زیر می‌شود:
- ثبت و صدور مجوز عرضه عمومی اوراق بهادار و نظارت بر آن
- درخواست صدور، تعلیق و لغو مجوز بورس‌ها و سایر نهادهایی که تصویب آنها بر عهده شورا است.
- صدور، تعلیق و لغو مجوز تاسیس کانون‌ها و نهادهای مالی که در حوزه عمل مستقیم شورا نیست.
- اخذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلف
- اعلام تخلفات در بازار اوراق بهادار به مراجع ذیصلاح و پیگیری آنها
- ارائه صورت‌های مالی و گزارش‌های ادواری در مورد عملکرد سازمان و وضعیت بازار به شورا.
- ایجاد همکاری و هماهنگی لازم بین بازار اوراق بهادار و سایر نهادهای سیاست‌گذاری و نظارتی.
- نظارت بر سرمایه‌گذاری اشخاص حقیقی و حقوقی در بورس.
- صدور تایید نامه سازمان قبل از ثبت شرکت‌های سهامی عام نزد مرجع ثبت شرکت‌ها و نظارت بر آنها.
- بررسی و نظارت بر افشای اطلاعات با اهمیت شرکت‌های ثبت شده در سازمان.
۳- سایر وظایف
سایر وظایف سازمان بورس و اوراق بهادار شامل موارد زیر می‌شود:
- انجام اقدامات لازم برای حمایت از حقوق و منافع سرمایه‌گذاران.
- پیشنهاد استفاده از ابزارهای مالی جدید در بازار به شورا.
- همکاری و هماهنگی با مراجع حسابداری.
- انجام تحقیقات کلان و بلندمدت برای تدوین سیاست‌های آتی بازار اوراق بهادار.
- همکاری و مشارکت با مراجع بین‌المللی و پیوستن به سازمان‌های مرتبط منطقه‌ای و جهانی.
- انجام سایر امور محول شده به سازمان از طرف شورا.
در این مقاله شما را با سازمان بورس و اوراق بهادار آشنا کرده و نقش قانون‌گذاری و نظارت بر اجرای قانون آن در بازار را شرح دادیم. از این به بعد اخبار مربوط به بورس و تصویب قانون‌های جدید توسط شورا و سازمان برای شما قابل درک‌تر خواهد بود.
جهت آشنایی با سایر جنبه‌های مهم بازار سرمایه ایران از مقالات زیر استفاده نمایید.
سوالات متداول
۱- آدرس سایت سازمان بورس و اوراق بهادار چیست؟
آدرس سایت سازمان بورس و اوراق بهادار، https://www.seo.ir/ است.
